Dlaczego powietrze bez zanieczyszczeń jest tak ważne dla człowieka?

Powietrze to mieszanina różnych gazów. Składa się z około 78 procent azotu i 21 procent tlenu. Zawiera również niewielkie ilości innych gazów, takich jak dwutlenek węgla, neon i wodór. Powietrze w naszej atmosferze działa jak izolacja, chroniąca Ziemię przed nadmiernym ochłodzeniem lub nadmiernym nagrzaniem. Ozon, inny rodzaj gazu, chroni nas również przed nadmiernym nasłonecznieniem.

Chociaż powietrze składa się głównie z gazu, zawiera również wiele drobnych cząstek.

Cząstki te nazywane są aerozolami. Niektóre aerozole, takie jak kurz i pyłki, są wychwytywane w sposób naturalny, gdy wieje wiatr. Jednak w powietrzu mogą znajdować się również sadza, dym i inne cząsteczki pochodzące ze spalin samochodowych i elektrowni. Są to główne czynniki przyczyniające się do zanieczyszczenia powietrza.

Zanieczyszczenie powietrza jest największym środowiskowym zagrożeniem dla zdrowia w Europie. Najnowsze szacunki Europejskiej Agencji Środowiska pokazują, że drobne cząstki stałe są głównym negatywnym czynnikiem oddziałującym na ogólny stan zdrowia.

Dlaczego powietrze jest aż tak ważne w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka?

Większość ludzi dobrze zna słowa „zanieczyszczenie środowiska” – być może zbyt dobrze, bo przez ciągłe powtarzanie, to określenie stało się pustym hasłem. Tymczasem to nasza rzeczywistość, od której nie da się uciec.

Szacuje się, że największym, niewidzialnym wrogiem dla zdrowia jest PM2,5. To aerozole atmosferyczne, których średnica nie jest większa niż 2,5 mikrometra. Tego rodzaju pył zawieszony jest uznawany za najgroźniejszy dla zdrowia człowieka; pył jest bardzo drobny, a w takiej postaci może się przedostać bezpośrednio do krwiobiegu. Jak podaje Europejska Agencja Środowiska, w 2021 roku 97% populacji miast było narażonych na stężenie drobnych cząstek stałych, które przekraczały poziom określony w wytycznych zdrowotnych ustalonych przez Światową Organizację Zdrowia.

To jednak nie jest jedyny rodzaj zanieczyszczeń, z jakim mamy do czynienia biorąc każdy oddech. 

Wyróżnia się co najmniej 10 chorób, których rozwój w organizmie człowieka jest powiązany ze złą jakością wdychanego powietrza. Na pierwszym miejscu są choroby układu krążenia. Istnieje kilka sposobów, w jaki zanieczyszczone powietrze może przyczynić się do ich rozwoju:

Po pierwsze: cząsteczki stałe mogą przedostać się do płuc i spowodować stan zapalny. Może to prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi i uszkodzenia błony śluzowej tętnic.

Po drugie: zanieczyszczenia mogą powodować zmiany w częstości i rytmie serca, co może prowadzić do arytmii lub zatrzymania akcji serca.

Po trzecie: długotrwałe narażenie na zanieczyszczone powietrze wiąże się ze zwiększonym ryzykiem miażdżycy, czyli stwardnienia tętnic.

Te trzy przyczyny to jednak nie koniec listy, a właściwie dopiero jej początek.

Kolejną grupą chorób, które są bezpośrednio połączone z zanieczyszczeniem powietrza, są choroby układu oddechowego. Szacuje się, że już ponad 10% ludzkości cierpi na astmę. To przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która prowadzi do niekontrolowanego skurczu oskrzeli. Osoby cierpiące na astmę zmagają się z dusznościami, uporczywym kaszlem i świszczącym oddechem. Atak astmy może wywołać wiele czynników, jednak wysokie stężenie zanieczyszczenia w powietrzu znajduje się w czołówce najczęstszych katalizatorów.

Coraz więcej badań wskazuje, że pospolite choroby skóry takie jak egzema czy trądzik również mogą się nasilić podczas ekspozycji na zanieczyszczenia w powietrzu. Cząsteczki zanieczyszczeń dostające się do krwiobiegu mogą również nasilić objawy związane z dolegliwościami wątroby, trzustki i nerek, a nawet zaognić objawy cukrzycy.

Wciąż są prowadzone badania wskazujące na więź pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza a chorobami Alzheimera i Parkinsona. Zanieczyszczenie powietrza może prowadzić do zmian degeneracyjnych w mózgu.

Najnowsze badania wskazują, że nawet płodność człowieka, bez względu na płeć, może zostać zagrożona przez to, czym oddychamy.

To, czego udowadniać już nie trzeba, to związek toksycznego powietrza na rozwój chorób nowotworowych.

Można łatwo ulec złudzeniu, że tak wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza musi dotyczyć jedynie wielkomiejskich aglomeracji. Nic bardziej mylnego: średnie i małe miejscowości również muszą podjąć działania mające na celu walkę o lepsze powietrze. Problem nasila się w centrach miast, gdzie występuje największy ruch samochodowy, a budynki zazwyczaj mają setki lat i przestarzałe systemy ogrzewania. Różnicę w jakości powietrza można dostrzec poprzez porównanie osiedli, znajdujących się w tym samym mieście. Pod lupę wzięto także Włocławek.

Zła jakość powietrza w dzielnicy Włocławka, która obecnie jest zauważalnie uboższa, pokrywa się ze światowymi trendami: im biedniejszy region, tym większe narażenie na wysokie zanieczyszczenie powietrza. Warunki socjoekonomiczne od lat były wskazywane jako jeden z najważniejszych czynników wpływających na stan zdrowia.

Jest też dobra wiadomość: Włocławek jest miastem otoczonym przez lasy. Bogata roślinność jest dokładnie tym, czego potrzebujemy, żeby wziąć łyk czystego powietrza.

Spragnieni świeżego powietrza mogą również skorzystać z coraz popularniejszej lasoterapii.

Zamiast leczyć dolegliwości, lepiej im zapobiegać. Zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia powietrza leży w rękach każdego z nas. Nawet małe zmiany mogą wywoła dużą różnicę. Kroki, jakie możemy podjąć, to wymiana przestarzałych systemów ogrzewania w domach, rezygnacja z auta z silnikiem spalinowym i zamiana na elektryka, czy używanie sprzętów energooszczędnych.