Podwyższony poziom kortyzolu wywołuje dokuczliwe dolegliwości, które obniżają jakość życia. Niektóre z nich na pierwszy rzut oka wydają się niepowiązane ze stresem, co utrudnia podjęcie adekwatnych działań. Nie zawsze zbyt wysokie stężenie tego hormonu steroidowego wynika z ekspozycji na przewlekłe napięcie nerwowe. Czasem w grę wchodzą inne czynniki. Sprawdź, jakie są objawy wyrzutu kortyzolu i kiedy warto przeprowadzić badania diagnostyczne.
Kortyzol jako odpowiedź na sytuacje stresowe
Kortyzol to hormon steroidowy, który wytwarzają nadnercza, gdy naszym udziałem stają się sytuacje stresowe. Z punktu widzenia ewolucji pomaga walczyć o życie. Jego podwyższony poziom sprawia, że w wątrobie zachodzi rozkład glikogenu do cząsteczek glukozy. Stanowi ona podstawowy surowiec energetyczny dla mięśni szkieletowych, do których jest intensywnie pompowana wraz z krwią. Pozwala nam to na podjęcie walki lub ucieczki. Kortyzol może nam czasem uratować życie, bo dzięki niemu potrafimy szybko biec, mimo wcześniejszych kontuzji i dolegliwości bólowych. Niestety, jego podwyższony poziom, który utrzymuje się przez dłuższy czas, często niesie ze sobą skutki uboczne.
Jakie właściwości ma kortyzol?
Kortyzol w ostatnich latach okrył się nie najlepszą sławą. W rezultacie wiele osób zastanawia się, jak wyeliminować stres ze swojego życia. Nie jest to możliwe i wskazane, ponieważ bez niego zabrakłoby nam sił do walki lub ucieczki w obliczu realnego zagrożenia. Jednocześnie zniknęłaby motywacja do podejmowania wyzwań. Poza tym wykazano, że kortyzol:
- zwiększa stężenie glukozy we krwi,
- reguluje stężenie sodu we krwi,
- uczestniczy w uwalnianiu wapnia z kości,
- działa przeciwzapalnie.
Co powoduje syntezę kortyzolu?
Kora nadnerczy wytwarza kortyzol w różnych sytuacjach. Na ogół następuje to pod wpływem stresu. Zdarza się jednak, że syntezę wyzwala infekcja wirusowa, nadmierne spożycie kofeiny i niedostateczna ilość snu. Poza tym u niektórych osób stwierdza się guzy w obrębie kory nadnerczy.
Eustres i dystres – czym się różnią?
Stres stanowi mechanizm ewolucyjny, który zwiększa szanse człowieka na przetrwanie, ale coraz częściej rodzi pewne trudności. Kiedy przyjmuje umiarkowany i krótkotrwały charakter, staje się naszym sprzymierzeńcem. Pod jego wpływem przystępujemy szybciej do pracy, aby ukończyć i oddać projekt w przewidzianym terminie. Eustres, czyli stres pozytywny, działa na nas motywująco, dlatego psycholodzy podkreślają jego zalety.
Silny i długotrwały stres wpływa na nas zgoła inaczej. Odczuwając go, nie umiemy się na niczym skupić. Stajemy się roztrzęsieni, a nasza zdolność racjonalnej oceny sytuacji maleje. W naszym umyśle pojawiają się zniekształcenia poznawcze, przez co podejmujemy niewłaściwe decyzje. Chroniczne napięcie nerwowe sprzyja depresji i stanom lękowym. Poza tym upośledza system odpornościowy, pogarsza pamięć, utrudnia zasypianie i skutkuje dysregulacją emocjonalną. Kobiety, które zmagają się z dystresem, mogą skarżyć się na zaburzenia miesiączkowania. Wysokie stężenie kortyzolu stymuluje też aktywność gruczołów łojowych, co przekłada się na zmiany trądzikowe.
Badanie kortyzolu – kiedy wykonać?
Nie zawsze jednak podwyższony kortyzol wynika z ekspozycji na sytuacje stresowe. Czasem stanowi efekt infekcji wirusowej, niedostatecznej podaży snu, nadmiaru kofeiny lub guza nadnerczy. Kiedy podejrzewamy u siebie zaburzenia hormonalne, należy wykonać badania laboratoryjne. Trzeba zgłosić się na nie na czczo między 6 a 9 rano, gdy stężenie kortyzolu przyjmuje najwyższą wartość. Powinno mieścić się w przedziale od 7 do 25 mikrogramów na decylitr.
Jakie są objawy wyrzutu kortyzolu?
Podejrzewasz u siebie wyrzut kortyzolu? Objawy, które wówczas się pojawiają, obejmują:
- bezsenność,
- wahania nastroju,
- problemy z cerą,
- ogólne rozdrażnienie,
- wzrost ciśnienia,
- nadmierne oddawanie moczu,
- zaburzenia miesiączkowania,
- trądzik,
- zanik tkanki mięśniowej,
- zaburzenia apetytu,
- przyrost tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha, karku i twarzy.
Naturalne sposoby na kortyzol
Istnieją naturalne sposoby, które pomagają przy podwyższonym kortyzolu. Wśród nich należy wymienić:
- jogę,
- techniki mindfulness,
- umiarkowaną aktywność fizyczną,
- rozmowę z bliską osobą,
- adaptogeny.
Adaptogeny to nietoksyczne rośliny, które wspierają człowieka w sytuacjach stresowych. Mogą przyczyniać się do odzyskania homeostazy (stanu wewnętrznej równowagi). Dużą popularnością wśród adaptogenów cieszy się ashwagandha, różeniec górski i gotu kola.
